Werksessie op thema samengevat
Wat te bereiken in een kort gesprek en hoe kun je het onderwerp seksueel geweld bespreekbaar maken binnen je organisatie?
De eerste werksessies op thema hebben plaatsgevonden en daar willen we jullie graag van op de hoogte brengen. Verderop in deze nieuwsbrief vindt je de samenvatting van de werksessie. Volgende week zul je de samenvatting van de volgende werksessie in je mailbox vinden.
Er staan nog twee werksessies gepland waar je aan deel kunt nemen. Deze zijn digitaal en vinden plaats op:
Donderdag 16 september 09:00 - 10:30
‘Waar rekening mee te houden bij het doorverwijzen’ & ‘Hoe later terug te komen op het onderwerp seksueel misbruik’
Donderdag 30 september 18:30 - 20:00
‘Wat is het effect als je als hulpverlener je emoties toont’ & ‘Hoe het taboe te doorbreken, maar gelijktijdig de regie bij de cliënt te laten’
Wil je deelnemen aan één van deze sessies? Laat het ons weten door een mail te sturen aan info@anneligtenberg.nl
Samenvatting werksessie - 2 september 2021
Deelnemers:
Hulpverlener Blauwe Maan, Ervaringsdeskundig therapeut, Fysiotherapeut, Partner van slachtoffer van seksueel misbruik, Student Social Work, Student Toegepaste Psychologie
De besproken situaties:
‘Wat te bereiken in een kort gesprek’
Hulpverleners zijn gebonden aan gekaderde sessies met de cliënten. Een huisarts, therapeut en verloskundige hebben maar een paar minuten per sessie en hebben een wachtkamer vol met de volgende patiënten. Wat als er seksueel misbruik ter sprake komt?
‘Hoe kun je het onderwerp seksueel geweld bespreekbaar maken binnen je organisatie’
Er rust een taboe op de het praten over seks, seksualiteit en al helemaal seksueel geweld. Dit is maatschappij breed. We zijn het simpelweg niet gewend. Het is dus niet gek dat ook hulpverleners als het niet hoeft het onderwerp onbewust uit de weg gaan. De vraag is welke handvatten kun je inzetten om dit onderwerp toch regelmatig op de agenda te krijgen tijdens, teamoverleggen, werk besprekingen, etc. Want alleen door er meer over te praten zal het onderwerp makkelijker te benoemen worden.
Het gesprek:
Anne: In welke situatie is het als hulpverlener nodig om te weten of er ervaring met seksueel misbruik speelt bij de cliënt/patiënt? En hoe vraag je ernaar op een manier die de cliënt niet afschrikt?
Voor een huisarts die moet luisteren naar je borst met haar stethoscoop moet je je shirt omhoog doen. Dat is een intieme situatie waarbij de huisarts je gaat aanraken. Of een tandarts raakt je vol overgave aan in je mond. Wat is dan gepast om te zeggen voordat je als hulpverlener begint?
Ervaringsdeskundig therapeut: Bij een intake gesprek zou je kunnen vragen: Heb je ervaring met negatieve seksuele ervaring? dan is het thema bespreekbaar.
Fysiotherapeut: Ik vraag aan mijn patiënten of ze negatieve ervaringen hebben gehad, misschien kan ik gaan vragen of ze negatieve seksuele ervaringen gehad hebben.
Als ik met de patiënt van start ga leg ik eerst goed uit wat ik met hen ga doen. Dan weten ze wat ze kunnen verwachten en dan hoop ik maar dat de patiënt zich zeker genoeg voelt om er iets over te zeggen.
Anne: Wat zou het goede moment zijn om aan te geven dat seksueel misbruik bespreek is? Bij de intake meteen of wanneer je merkt dat de cliënt/patiënt schrikt of verstart?
Ervaringsdeskundig therapeut: Hulpverleners die fysiek te werk gaan, zoals verloskundigen of fysiotherapeuten, zou het mijns inziens het beste zijn om het bij de intake al te benoemen. Dan geef je aan dat de cliënt er over mag beginnen en dan is het aan hen om daar gebruik van te maken. Ik ben met mijn praktijk gespecialiseerd in deze problematiek dus ik hoef er niet naar te vragen. Mijn cliënten zijn al zo ver om het te durven zeggen en dat weten we van elkaar.
Ik heb echter ook collega’s die zeggen dat ze nog nooit een cliënt gehad hebben die seksueel misbruikt is. Dat kan gewoon niet waar zijn.
Partner van slachtoffer van seksueel misbruik: Je zou kunnen vragen heb je negatieve ervaringen met intimiteit of heb je wel eens grensoverschrijdend seksueel gedrag meegemaakt.
Een vriendin van me is therapeut en zij vroeg bij de intake: heb je een trauma? Tien procent van de cliënten gaf toen aan seksueel misbruikt te zijn geweest. Nadat ik met haar een gesprek had gehad dat die cijfers veel hoger zouden moeten zijn heeft zij haar vraag aangepast naar: heb jij een seksuele trauma? Toen gaf 60% aan daar last van te hebben. Alle hulpverleners zouden er naar moeten vragen. Dan mag het er ook zijn.
Ervaringsdeskundig therapeut: Je moet als hulpverlener neerleggen dat seksueel misbruik bespreekbaar is en als je zelf er niets mee kunt dan is het ok om door te verwijzen.
Anne: We merken in gesprek met hulpverleners dat er een angst heerst dat je de problematiek ook moet oplossen als je erover begint.
Ik kan me niet voorstellen dat iemand verwacht van de tandarts dat ze deze problematiek oplossen. Maar het maakt het wel prettiger als je als patiënt kunt aangeven dat je schrikreacties kunt krijgen. Hoe maak je het duidelijk dat hulpverleners die vraag moeten stellen en niet verantwoordelijk zijn voor het oplossen van de problematiek?
Partner van slachtoffer van seksueel misbruik: Huisartsen zien bij Huisarts.nl dat ze mensen moeten doorsturen naar Centrum Seksueel Geweld als er sprake is van seksueel misbruik. Maar het is heel erg zoeken op al dit soort websites, het is geen warm bad. Er is daardoor geen veiligheid voor de hulpverlener. Je stuurt iemand naar huis zonder echt het gevoel te hebben dat je hebt kunnen helpen. Ik snap dat wel.
Een hulpverlener zou ook bij een cliënt kunnen vragen of er bepaalde triggers zijn die niet prettig zijn. Dan kan de cliënt er zelf voor kiezen om er context aan te geven of niet. Of je vraagt als hulpverlener door met: wil je er al wat meer over zeggen of wil het zo laten?
Anne: Wanneer een hulpverlener aangeeft dat je er over mag praten moet het voor jou als slachtoffer ook maar net het goede moment zijn. Het is dus belangrijk dat je er nog eens op terug komt.
Ervaringsdeskundig therapeut: Onze hele hulpverlening is gericht op diagnostisering en niet op trauma. Als seksueel misbruik niet wordt gemeld is het veel makkelijker te richten op de uitingen van een trauma, zoals angststoornissen, depressies of burn-outs, dan door te vragen naar een onderliggend probleem. De impact van trauma kan heel groot zijn en divers, maar er wordt gekeken naar de uitingen om een diagnose te stellen. Dat is namelijk wat zorgverzekeringen willen zien.
Anne: Als fysiotherapeut kom je stress gerelateerde pijnklachten tegen. De kans is groot dat er achter deze pijnklachten nog veel meer kan schuilen.
Fysiotherapeut: Er zitten mechanismen achter de ervaringen die mensen opdoen en de pijnklachten zijn daar een uiting van. Ik zoek dan met de cliënt wat er in hun leven is gebeurt die deze klachten zouden kunnen veroorzaken. Na de eerste #YouToo? werksessie waar ik aan deelnam ben ik dat scherper gaan doorvragen. Daar krijg je toch meer inzichten. De cliënt krijg dan ook inzichten in hun eigen patronen. Ik moet ze dan doorverwijzen, want ik ben niet opgeleid in het verwerken van een trauma.
Anne: Jullie werken in teams in jullie organisatie. Delen jullie de kennis ook met collega’s of wordt deze thematiek niet besproken binnen het team?
Ervaringsdeskundig therapeut: Ik ben er veel mee bezig vanwege mijn specialisatie en meestal leg ik op tafel in gesprek met collega’s wat ik doe in mijn praktijk. In zo’n gesprek zei de eerder genoemde collega dat zij nog nooit een slachtoffer van seksueel misbruik in haar praktijk was tegengekomen. Misschien kan zij er ook niets mee. Het is een bewustwordingsproces voor hulpverleners om signalen te herkennen bij cliënten.
Sommige slachtoffers willen hun verhaal wel kwijt maar durven niet en die gaan proefballonnetjes oplaten. Even kijken of de ander het hoort als ik er naar hint, kan ik het bij deze hulpverlener kwijt? Als je je daar meer bewust van bent als hulpverlener dan hoor je dat die proefballonnetjes ook, anders hoor je het niet eens. Ik heb training gehad waar anderen zeiden: oh nu hoor ik het pas. Zij kregen een schuldgevoel dat ze zoveel hadden gemist.
Partner van slachtoffer van seksueel misbruik: In de hulpverlening werken mensen die vaak zelf ook iets hebben meegemaakt. Als je dan de cijfers ziet hoeveel slachtoffers stil blijven zullen veel hulpverleners ook niet over hun eigen ervaring beginnen. Deze groep hulpverleners heeft enorme potentie om met hun ervaringsdeskundigheid ambassadeur te zijn in de organisaties waarin ze werken.
Anne: We zijn inderdaad veel hulpverleners tegengekomen die ervaringsdeskundig zijn. Organisaties zijn wel eens huiverig om ervaringsdeskundige als hulpverlener in te zetten in de angst dat professionaliteit en eigen ervaring niet goed mixen.
Partner van slachtoffer van seksueel misbruik: De vraag is of je expliciet moet zijn als hulpverlener dat je zelf ook slachtoffer bent geweest. Misschien hoeven ze er helemaal niet vocaal over te zijn, maar zijn hun voelsprieten gewoon veel sterker. Ik zie dat veel mensen die het hebben meegemaakt daar iets mee willen doen. Dat is een grote potentieel om aan te boren.
Ervaringsdeskundig therapeut: Het vraagt ook wel iets van je als mens om eigen ervaring en hulpverlening te combineren. Niet iedereen kan dat.
Partner van slachtoffer van seksueel misbruik: Het zou misschien wel problematischer kunnen zijn als je hulpverlener en ervaringsdeskundig bent en daardoor juist een drempel voelt om erover te beginnen.
Anne: Die voorbeelden zijn we inderdaad ook tegengekomen. Zij zeggen: op andere onderwerpen kan ik wel helpen, maar op dit onderwerp niet. Het is daarom belangrijk dat je als hulpverlener voelt dat je mag doorverwijzen als je het onderwerp zo aanraakt dat jij niet meer kan helpen. Waar nu veel tegenaan gelopen wordt is het gebruik aan veiligheid voor hulpverleners zelf, de onzekerheid wanneer je dit onderwerp instapt, de blinde vlek.
Ervaringsdeskundig therapeut: Uiteindelijk moet het in beginsel in de opleiding zitten. Daar moet je beginnen.
Student Social Work: Seksueel geweld wordt niet besproken in de opleiding. Huiselijk geweld wel. Ik denk dat de drempel om over huiselijk geweld te praten lager ligt. Seksueel geweld in nog een extra stap te veel.
Partner van slachtoffer van seksueel misbruik: Wordt de connectie tussen huiselijk en seksueel geweld gelegd? Het komt natuurlijk veel samen voor.
Student Social Work: Nee. Er wordt gezegd dat beide samen kan voorkomen, maar dan wordt er verder gegaan over huiselijk geweld.
Ervaringsdeskundig therapeut: De term seksueel geweld wordt snel onder de term huiselijk geweld geschoven. Daardoor verdwijnt de aandacht voor seksueel geweld.
Student Toegepaste Psychologie: Ik vraag me af of het voldoende is om te vragen of de cliënt een trauma heeft. Bij een trauma door een auto ongeluk heb je misschien ook schrikreacties bij aanrakingen.
Anne: Goede vraag. Wanneer je die vraag stelt aan een cliënt ga je er als hulpverlener vanuit dat de cliënt onderkend dat er sprake is van een trauma. Bij grensoverschrijding is er vaak sprake van schuldgevoel of een behoefte om het niet als trauma te zien. Het antwoord geeft daarom niet altijd de informatie die je als hulpverlener vraagt.
Ervaringsdeskundig therapeut: Er is nog veel te winnen qua bewustwording wat trauma’s in kunnen houden. Als er sprake is van een afwezige ouder kan dat door een opeenstapeling van stress ook een trauma zijn. Mensen zien dat nog niet altijd als zodanig.
Anne: De intentie verdwijnt in vakjargon. Voor specialisten is het woord trauma een fijne term om te gebruiken maar voor mensen is het moeilijk te herkennen.
Hulpverlener Blauwe Maan: Wij stellen vaak de vraag: heb je gebeurtenissen meegemaakt in je leven die veel impact hebben gemaakt? Het is onze ervaring dat er dan dingen naar voren komen die niet naar voren zouden komen als je vraagt naar trauma. Wij proberen uit te vragen welke woorden de cliënt prettig vind, omdat bepaalde woorden ook triggers kunnen zijn. Mensen kunnen andere associaties bij woorden hebben dus daar moet je heel zorgvuldig mee omgaan.
Afronding
Dit is een samenvatting van wat er in deze werksessie besproken is. Onze dank gaat uit naar de deelnemers die openhartig hun ervaring en kennis delen.
We kunnen niet genoeg benadrukken dat de diversiteit van input ontzettend belangrijks is. We willen graag leren en zo zorgvuldig mogelijk alle kennis delen. Ken jij iemand die zeker zou moeten weten van dit project? Zou je dan deze nieuwsbrief willen doorsturen?
Heel erg bedankt voor het lezen en we hopen je snel weer te zien.
Groeten,
Anne en Mats